De Onbewoonbare Persoonlijkheidsstoornis

3 februari 2025

‘Uw huis is gelukkig geen krot,’ concludeert de bouwkundig ingenieur, ‘we beoordelen op tien criteria en als er zes kruizen staan, is uw huis een krot. Dan krijgt u subsidie. U heeft vijf kruizen. Dat betekent dat u een goed huis heeft.
‘Ook bij vijf kruizen slaan de stoppen door als ik de oven aanzet en stinkt het riool als ik het toilet doortrek.’
‘Dat is irrelevant. U heeft een goed huis.’
Deze metafoor geeft een idee hoe de classificatie van persoonlijkheidsstoornissen in de DSM functioneert. Bij zes kruizen heb je een persoonlijkheidsstoornis en kom je in aanmerking voor therapie. Bij vijf kruizen niet. Er is geen middenweg tussen gezondheid en een onbewoonbare persoonlijkheidsstoornis.
Een persoonlijkheidsstoornis klinkt alsof iemands karakter rijp is voor de sloop. Ik houd niet van de verkrotting van iemands karakter. Tegen mijn patiënten spreek ik nooit over een persoonlijkheidsstoornis maar over ‘onhandige karaktertrekken’. Het dak mag dan lekken, maar de riolering is goed. Een kleine verbouwing is voldoende voor een toename van het woonplezier, zo houd ik hen voor.
Bestaan er eigenlijk wel onhandige karaktertrekken? Of is er sprake van het inzetten van de verkeerde karaktertrek op het verkeerde moment? Perfectionisme, bijvoorbeeld, is goed noch slecht. Het gaat er om dat je een eigenschap aan of uit kan zetten al naar gelang de omstandigheden. Wie is de baas? Is de karaktertrek de baas over jou? Of ben jij de baas over de karaktertrek? Iemand die het perfectionisme niet kan uitzetten raakt verstrikt in details en wordt waarschijnlijk overspannen. Iemand die nooit perfectionistisch is, zal niet veel bereiken.
Wellicht komt een bepaalde karaktertrek, door een gebrek aan alternatief, voortdurend op het verkeerde moment bovendrijven. Dan is er niks mis met het huis behalve dat het te klein is. Een uitbouw kan veel oplossen. Dat is te overzien.
Bij een verbouwing is het een uitdaging om de klus overzichtelijk te houden. Het is een kunst om met een klein budget het maximale te doen, aldus de bouwkundig ingenieur. Daarin heeft hij dan wel weer gelijk.