De ziekelijke zijde van ziektewinst

30 december 2024 :

Heeft u ooit thuis gezeten met een dijk van een burn-out in een wervelstorm van paniekaanvallen? Heeft u toen gedacht: ‘ik hoop dat dit een blijvertje is zodat ik nooit meer terug hoef te gaan naar die rot baas?Bent u ooit na een aanrijding in het ziekenhuis belandt, en heeft u toen gedacht ‘ik hoop op permanente invaliditeit, zodat ik een vette verzekeringspremie kan opstrijken,
Waarschijnlijk niet. Toch worden patiënten er regelmatig van beticht hun klachten al dan niet bewust in stand te houden omdat ze profijt van hun ziekte zouden hebben. Dat heet ziektewinst. Waar ligt de winst? Als er al sprake is van een keuze tussen ziek zijn en herstellen, dan is het een keuze tussen tweemaal doffe ellende. Soms kost genezing meer dan de misère van ziekte.  Het is wel een heel vergaande vorm van positieve herlabeling om doffe ellende te verkopen als winst.
Het is nog schunniger: het vermoeden op ziektewinst is vaak een reden om een patiënt niet in behandeling te nemen.
Als je al in ziektewinst gelooft, is het goed te beseffen dat ziektewinst een hypothese is. Een hypothese betekent dat we iets niet zeker weten: een vaag vermoeden. Patiënten uitsluiten van behandeling vanwege een onzekere verdenking, is wel een heel bijzondere poging om wachtlijsten in te korten.Vervang het woord ‘ziektewinst’ in gedachten door het woord ‘therapeutenwinst’. Dat is het profijt dat het therapeuten oplevert door af te zien van behandeling. De winst bestaat uit kortere wachtlijsten, geen geworstel met mega ingewikkelde patiënten en een hoger succespercentage. Deze benadering klinkt niet fair, toch?
Sommige patiënten worden niet beter. Dat klopt. Vaak zijn er krachten die genezing tegenwerken. Instandhoudende factoren noemen we dat. Instandhoudende factoren vergen behandeling en geen exclusie.
Is er een alternatief voor uitsluiting op basis van ziektewinst? Zeker: gewoon behandelen. Geef de patiënt het voordeel van de twijfel. Elke patiënt verdient een kans. Ga ervan uit dat een patiënt niet in de ellende wil blijven. Mocht gaandeweg blijken dat de patiënt niet opknapt van een behandeling, stop dan met een zinloze behandeling.
Dat is een onderwerp voor een volgende column: de moeite die therapeuten hebben om te stoppen met zinloze behandelingen. Geef de patiënt allereerst een eerlijk kans te profiteren van de behandeling. Geen uitsluiting op basis van vage vermoedens. Laten we alsjeblieft het woord ziektewinst verbannen uit de handboeken psychologie.

Gepubliceerd in GZ-Psychologie, februari 2023